25 ਮਈ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ
ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦੇ ਪ੍ਕਾਸ ਪੁਰਬ ਦੀਆਂ ਸਰਬੱਤ ਸੰਗਤ ਨੂੰ ਲੱਖ ਲੱਖ ਮੁਬਾਰਕਾਂ ਹੋਵਣ ਜੀ ।
ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ( ਗੁਰੂ ) ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀਆਂ 12 ਬਖਸ਼ਿਸ਼ਾਂ
1. ਨਿਮਾਣਿਆ ਦੇ ਮਾਣ
2. ਨਿਤਾਣਿਆਂ ਦੇ ਤਾਣ
3. ਨਿਓਟਿਆਂ ਦੀ ਓਟ
4. ਨਿਆਸਰਿਆਂ ਦਾ ਆਸਰਾ
5. ਨਿਥਾਵਿਆ ਥਾਵ
6. ਨਿਲੱਜਿਆ ਦੀ ਲਜ
7. ਨਿਪਤਿਆ ਦੀ ਪਤ
8. ਨਿਗਤਿਆ ਦੀ ਗਤ
9. ਨਿਧਿਰਿਆ ਦੀ ਧਿਰ
10. ਨਿਚੀਜਿਆ ਦੀ ਚੀਜ
11. ਨਿਰਜੋਰਿਆ ਦਾ ਜੋਰ
12. ਪੀਰਾਂ ਦੇ ਪੀਰ
ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪਿੰਡ ਬ੍ਸਾਰਕੇ , ਜਿਲਾ ਅਮ੍ਰਿਤਸਰ , ਅਮ੍ਰਿਤਸਰ ਤੋਂ ਪੰਜ ਕੁ ਮੀਲ ਦੀ ਦੂਰੀ ਤੇ ਬਾਬਾ ਤੇਜ ਭਾਨ ਤੇ ਮਾਤਾ ਸੁਲਖਣੀ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ । ਬਾਬਾ ਤੇਜ ਭਾਨ ਪੜੇ ਲਿਖੇ ,ਸੁਚੱਜੇ ਮਿਹਨਤੀ , ਇਮਾਨਦਾਰ ਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਬਿਰਤੀ ਦੇ ਇਨਸਾਨ ਸਨ । ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਕੁਝ ਜਮੀਨ ਦੇ ਮਾਲਕ ਸਨ ਜਿਸ ਵਿਚ ਖੇਤੀ-ਬਾੜੀ ਕਰਾਉਦੇ ਤੇ ਨਾਲ ਵਣਜ -ਵਪਾਰ ਦਾ ਕੰਮ ਵੀ ਕਰਦੇ ਸਨ ਗੁਰੂ ਅਮਰ ਦਾਸ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਕੰਮ ਵਿਚ ਹਥ ਵਟਾਉਂਦੇ ਰਹੇ । 1503 ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾ ਦਾ ਵਿਵਾਹ ਸਨਖਤਰੇ ਦੇਵੀ ਚੰਦ ਬਹਿਲ ਦੀ ਸਪੁਤਰੀ ਰਾਮ ਕੌਰ (ਮਨਸਾ ਦੇਵੀ ) ਨਾਲ ਹੋਇਆ । ਉਨ੍ਹਾ ਦੇ ਘਰ ਦੋ ਸਪੁਤਰ ਬਾਬਾ ਮੋਹਨ ਜੀ ਤੇ ਬਾਬਾ ਮੋਹਰੀ ਜੀ ਤੇ ਦੋ ਸਪੁਤ੍ਰੀਆਂ ਬੀਬੀ ਦਾਨੀ ਜੀ ਤੇ ਬੀਬੀ ਭਾਨੀ ਜੀ ਹੋਈਆਂ ।
ਸਫਲ ਪਰਿਵਾਰਿਕ ਜੀਵਨ ਪਿਛੋਂ ਇਹ ਬੜੀ ਤੀਬਰਤਾ ਨਾਲ ਧਾਰਮਿਕ ਰਾਹਾਂ ਤੇ ਚਲ ਪਏ ਜਦੋਂ ਇਹ ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਘਰ ਆਏ ਤਾਂ ਇਨਾ ਦੀ ਉਮਰ 61 ਸਾਲ ਦੀ ਸੀ । ਇਸਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਜੀ ਨੇ ਵੀ ਭਾਈ ਲਹਿਣਾ ਦੀ ਤਰਹ 20 ਸਾਲ ਗੰਗਾ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕਠਿਨ ਘਾਲ ਘਾਲੀ ਸਾਲ ਵਿਚ ਸਿਰਫ 6 ਮਹੀਨੇ ਘਰ ਰਹਿੰਦੇ ਤੇ ਬਾਕੀ ਸਮਾ ਤੀਰਥ ਯਾਤਰਾਂ ਤੇ ! ਜਦੋਂ ਓਹ ਵੀਹਵੀਂ ਵਾਰੀ ਗੰਗਾ ਇਸ਼ਨਾਨ ਤੇ ਗਏ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾ ਨਾਲ ਇਕ ਐਸੀ ਘਟਨਾ ਵਾਪਰੀ ਕੀ ਉਨਾ ਦੀ ਪੂਰੀ ਜਿੰਦਗੀ ਦੀ ਰੋਂ ਹੀ ਬਦਲ ਗਈ । ਮੁਲਾਣੇ ਪਰਗਨੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਮੋਹੜੇ ਵਿਚ ਇਕ ਬ੍ਰਹਮਣ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ ਜਿਸ ਕੋਲ ਯਾਤਰੀ ਅਕਸਰ ਠਹਿਰਦੇ ਸੀ ਉਥੇ ਓਨ੍ਹਾ ਦਾ ਮੇਲ ਇਕ ਵੈਸਨਵ ਬ੍ਰਾਮਚਾਰੀ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਜਿਸ ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਮੇਲ ਜੋਲ ਬਹੁਤ ਵਧ ਗਿਆ , ਇਥੋ ਤਕ ਕੀ ਖਾਣਾ ਪੀਣਾ ਵੀ ਇਕਠਾ ਹੋ ਗਿਆ । ਅਚਾਨਕ ਉਸਨੇ ਪੁਛ ਲਿਆ ਕੀ ਤੁਹਾਡਾ ਗੁਰੂ ਕੌਣ ਹੈ ? ” ਗੁਰੂ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿਚ ਉਮਰ ਗੁਜਰ ਗਈ ਹੈ ਅਜੇ ਤਕ ਕੋਈ ਮਿਲਿਆ ਨਹੀ “। ਇਹ ਜਵਾਬ ਸੁਣਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਬੁਰਾ ਲਗਾ ਤੇ ਇਹ ਕਹਿਕੇ ਉਨ੍ਹਾ ਦੀ ਸੰਗਤ ਛਡ ਗਿਆ ,” ਹੈ ਰਾਮ! ਨਿਗੁਰੇ ਕਾ ਸੰਗ , ਨਿਗੁਰੇ ਕਾ ਧਨ, ਨਿਗੁਰੇ ਕਾ ਹਥ ਕਾ ਪਕਾ ਅੰਨ ? ਜਨਮ ਗਿਆ ਤੇਰਾ ‘।
ਬਹੁਤ ਡੂੰਘੀ ਚੋਟ ਲਗੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਮਨ ਤੇ , ਇਕ ਡੂੰਘੀ ਖੋਹ, ਤਾਂਘ , ਬੇਚੈਨੀ ਤੇ ਉਦਾਸੀ ਦਿਲ ਵਿਚ ਘਰ ਕਰ ਗਈ । ਉਸਤੋਂ ਬਾਦ ਕਈ ਸਾਧੂਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲੇ ਪਰ ਮਨ ਨਾ ਪਤੀਜਿਆ ਅਚਾਨਕ ਇਕ ਦਿਨ ਬੀਬੀ ਅਮਰੋ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾ ਦੇ ਭਰਾ ਦੀ ਨੂੰਹ ਤੇ ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਸਪੁਤਰੀ ਸੀ ਦੇ ਮੂੰਹੋਂ ,ਸਵੇਰੇ ਸਵੇਰੇ , ਦੁਧ ਰਿੜਕਦੇ ਵਕਤ ਬਾਣੀ ਸੁਣੀ । ਜਦ ਬੀਬੀ ਅਮਰੋ ਤੋਂ ਪੁਛਿਆ ਕੀ ਸਵੇਰੇ ਸਵੇਰੇ ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਗਾ ਰਹੇ ਸੀ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕੀ ਮੇਰਾ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ਉਚਾਰੀ ਹੋਈ ਹੈ । ਬਾਣੀ ਦੇ ਬੋਲ ਇਤਨੇ ਪਿਆਰੇ, ਉਤੋਂ ਬੀਬੀ ਅਮਰੋ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਇਤਨੀ ਮਿਠੀ ਸੀ ਕੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰ ਦਾਸ ਦੇ ਦਿਲ ਵਿਚ ਮਿਲਣ ਦੀ ਤਾਂਘ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਈ ਬਸ ਫਿਰ ਕੀ ਸੀ ਓਹ ਬੀਬੀ ਅਮਰੋ ਨਾਲ ਮਿਲਣ ਵਾਸਤੇ ਗਏ ਤਾਂ ਉਨਾ ਜੋਗੇ ਹੀ ਰਹਿ ਗਏ , ਮੁੜ ਵਾਪਿਸ ਨਹੀਂ ਆਏ ।
12 ਸਾਲ ਗੁਰੂ ਘਰ ਵਿਚ ਰਹਕੇ ਅਨਥਕ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ , ਆਪਣੇ ਮਾਨ ਅਪਮਾਨ ਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਤੋ ਉਚੇਰੇ ਉਠਕੇ , ਪੂਰੇ ਸਿਦਕ ਪ੍ਰੇਮ ਤੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਅਮ੍ਰਿਤ ਵੇਲੇ ਉਠਕੇ ਤਿੰਨ ਕੋਹ ਦੂਰ ਬਿਆਸ ਨਦੀ ਤੋਂ ਪਾਣੀ ਭਰ ਕੇ ਲਿਆਂਦੇ , ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਾਂਦੇ, ਉਨ੍ਹਾ ਦੇ ਕਪੜੇ ਧੋਂਦੇ , ਤੇ ਲੰਗਰ ਦੀ ਸੇਵਾ ਵਿਚ ਲਗ ਜਾਂਦੇ । ਲੰਗਰ ਦੇ ਭਾਂਡੇ ਮਾਜਣੇ ,ਪਾਣੀ ਢੋਣਾ, ਪਖਾ ਝਲਣਾ , ਮੂੰਹ ਚੋ ਬਾਣੀ, ਹਥ ਕਾਰ ਵਲ ਤੇ ਚਿਤ ਕਰਤਾਰ ਵਲ ਰਹਿੰਦਾ ਘਟ ਬੋਲਦੇ ਘਟ ਖਾਂਦੇ ਤੇ ਘਟ ਸੋਂਦੇ ਹਾੜ, ਸਿਆਲ, ਹਨੇਰੀ ਮੀਹ ,ਝਖੜ , ਕਦੀ ਵੀ ਉਨਾ ਦੇ ਨੇਮ ਤੇ ਪ੍ਰੇਮ ਵਿਚ ਫਰਕ ਨਹੀਂ ਆਇਆ । ਕਈ ਵਾਰ ਹਨੇਰੇ ਵਿਚ ਠੁਡੇ ਠੇਡੇ ਵੀ ਖਾਂਦੇ ਇਸ ਕਰੜੀ ਤੇ ਅਤ- ਗਾਖੜੀ ਸੇਵਾ ਦੇ ਅੰਤਲੇ ਦਿਨਾ ਵਿਚ ਵਾਪਰੀ ਇਹ ਘਟਨਾ ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਗੁਰਸਿਖ ਦੇ ਪਰਸਪਰ ਸਬੰਧਾ ਦੀ ਇਕ ਅਦੁਤੀ ਮਿਸਾਲ ਹੈ ।
ਇਕ ਦਿਨ ਸਦਾ ਵਾਂਗ ਅਮ੍ਰਿਤ ਵੇਲੇ ਬਿਆਸ ਨਦੀ ਤੋਂ ਪਾਣੀ ਭਰ ਕੇ ਲਿਆ ਰਹੇ ਸੀ , ਅਤ ਦਾ ਮੀਹ ਵਸ ਰਿਹਾ ਸੀ , ਝਖੜ ਝੁਲ ਰਿਹਾ ਸੀ , ਜਦੋਂ ਪਿੰਡ ਪਹੁੰਚੇ ਠੋਕਰ ਲਗੀ ਤਾਂ ਗਿਰ ਗਏ ਪਰ ਪਾਣੀ ਦੀ ਗਾਗਰ ਮੋਢੇ ਤੋ ਡਿਗਣ ਨਹੀਂ ਦਿਤੀ ,ਖੜਾਕ ਹੋਇਆ , ਨਾਲ ਹੀ ਇਕ ਘਰ ਵਿਚੋਂ ਜੁਲਾਹੇ ਨੇ ਜੁਲਾਹੀ ਤੋ ਪੁਛਿਆ ,” ਇਹ ਖੜਾਕ ਤਾਂ ਡਿਗਣ ਦਾ ਹੈ ਇਸ ਵੇਲੇ ਕੋਣ ਹੋਵੇਗਾ ? ਜੁਲਾਹੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ,” ਹੋਰ ਕੋਣ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਅਮਰੂ ਨਿਥਾਵਾਂ ਹੋਣਾ ,ਜੋ ਪੇਟ ਦੀ ਖਾਤਿਰ ਕੁੜਮਾ ਦਾ ਪਾਣੀ ਭਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਚਾਕਰੀ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾ ਦਾ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਸੁਣਿਆ ਤੇ ਕਿਹਾ ,” ਕਮਲੀਏ ਮੈ ਨਿਥਾਵਾਂ ਕਿਉਂ ਹਾਂ , ਜਿਸ ਨੂੰ ਪਾਤਸ਼ਾਹਾਂ ਦੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਨੇ ਠਿਕਾਣਾ ਦਿਤਾ ਹੋਵੇ ਓਹ ਨਿਥਾਵਾਂ ਕਿਵੇਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
ਦਿਨ ਚੜੇ ਜਦ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਇਸ ਵਾਪਰੀ ਘਟਨਾ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਚਲਿਆ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾ ਨੇ ਗੁਰੂ ਅਮਰ ਦਾਸ ਤੋ ਪੁਛਿਆ ਗੁਰੂ ਅਮਰ ਦਾਸ ਨੇ ਇਨਾ ਹੀ ਕਿਹਾ ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਆਪ ਜਾਣੀ ਜਾਨ ਹੋ ਮੈ ਕੀ ਦਸ ਸਕਦਾ ਹਾਂ । ਇਤਨੇ ਨੂੰ ਜੁਲਹਾ ਆਪਣੀ ਬੀਵੀ ਨੂੰ ਜੋ ਕਮਲੀ ਹੋ ਚੁਕੀ ਸੀ , ਮਾਫ਼ੀ ਮੰਗਣ ਲਈ ਆਇਆ ਭਰੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ,” ਤੁਸੀਂ ਅਮਰਦਾਸ ਦੀ ਬੜੀ ਨਿਰਾਦਰੀ ਕੀਤੀ ਹੈ ਓਹ ਨਿਥਾਵੇਂ ਕਿਵੇਂ ਹਨ । ਓਹ ਤਾ ਨਿਥਾਵਿਆਂ ਦੀ ਥਾਂ ,ਨਿਓਟਿਆਂ ਦੀ ਓਟ ,ਨਿਪਤਿਆਂ ਦੀ ਪਤ,ਨਿਗਤਿਆਂ ਦੀ ਗਤ , ਨਿਧਿਰੀਆਂ ਦੀ ਧਿਰ, ਗਏ ਬੇਹੋੜ ਬੰਦੀ ਛੋੜ – ਪੁਰਖਾ ਤੁਸੀਂ ਥੰਨ ਹੋ “।
ਕੁਝ ਦਿਨ ਮਗਰੋਂ ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾ ਨੂੰ ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਵਸਾਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿਤੀ ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਗੋੰਦੇ ਦੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀ ਜਮੀਨ ਸੀ ਜਿਥੇ ਓਹ ਬਸਤੀ ਵਸਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ । ਬਸਤੀ ਬਹੁਤ ਸੋਹਣੀ ਸੀ , ਪੱਤਣ ਤੇ ਸੀ ਵਸਦੀ ਤਾਂ ਸੀ ਪਰ ਭੂਤ ਪ੍ਰੇਤਾਂ ਦੇ ਡਰ ਤੋਂ ਫਿਰ ਉਜੜ ਜਾਂਦੀ ਗੋੰਦੇ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਮਨ ਕੇ ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਅਮਰ ਦਾਸ ਜੀ ਨੂੰ ਨਾਲ ਭੇਜਿਆ । ਆਗਿਆ ਨੂੰ ਸਿਰ ਮਥੇ ਮੰਨਿਆ , ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਾਣ, ਕਪੜੇ ਧੋਣ ਤੇ ਲੰਗਰ ਦੀ ਸੇਵਾ ਜਾਰੀ ਰਖੀ । ਦਿਨੇ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਤੇ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਅਖੀਰ ਕੁਛ ਚਿਰ ਮਗਰੋਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾ ਨੂੰ ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਟਿਕਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦੇ ਦਿਤੀ ਰੁਝੇਵੇਂ ਵਧਦੇ ਗਏ ਪਰ ਸੇਵਾ ਵਿਚ ਕੋਈ ਤੋਟ ਨਾ ਪੈਣ ਦਿਤੀ ।
ਗੁਰਗਦੀ
ਇਕ ਦਿਨ ਜਨਵਰੀ 1552 ਵਿਚ ਜਦ ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ ਲਗਾ ਕੀ ਉਨ੍ਹਾ ਦਾ ਸਮਾ ਨੇੜੇ ਆ ਗਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਪ੍ਰੇਮ, ਸਿਦਕ ,ਘਾਲ- ਕਮਾਈ ਤੇ ਯੋਗਤਾ ਦੇ ਪਖੋਂ ਹਕਦਾਰ ਸਮਝਕੇ , ਸੰਗਤ ਦੇ ਸਾਮਣੇ 5 ਪੈਸੇ ਤੇ ਨਾਰੀਅਲ ਰਖ ਕੇ ਅਰਦਾਸ ਕਰ ਮਥਾ ਟੇਕਿਆ । ਗੁਰਆਈ ਦੇ ਤਿਲਕ ਦਾ ਮਾਣ ਬਾਬਾ ਬੁਢਾ ਜੀ ਨੂੰ ਬਖਸ਼ਿਆ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਚਿਤ ਚੇਤਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕੀ ਗੁਰਗਦੀ ਦੇ ਵਾਰਿਸ ਗੁਰੂ ਅਮਰ ਦਾਸ ਜੀ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ , ਇਤਨੇ ਨਿਮਾਣੇ ਤੇ ਇਤਨੀ ਬਿਰਧ ਅਵਸਥਾ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਦੋਨੋ ਪੁਤਰ ਦਾਤੂ ਤੇ ਦਾਸੂ ਜੀ ਵੀ ਪੂਰੀ ਆਸ ਲਗਾਏ ਬੈਠੇ ਸੀ । ਸੰਗਤ ਨੇ ਹੁਕਮ ਮਨ ਕੇ ਗੁਰੂ ਅਮਰ ਦਾਸ ਅਗੇ ਸੀਸ ਨਿਵਾਇਆ ਪਰ ਪੁਤਰਾਂ ਨੇ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨੋ ਨਾਂਹ ਕਰ ਦਿਤੀ ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਜੋਤੀ ਜੋਤ ਸਮੋਣ ਤੋ ਬਾਅਦ ਗੁਰਗਦੀ ਦੀ ਪਗ ਦਾਸੂ ਨੂੰ ਬੰਨ ਦਿਤੀ ਥੋੜੇ ਸਮੇ ਬਾਅਦ ਦਾਸੂ ਦਾ ਸਿਰ ਫਿਰ ਗਿਆ ਮਾਤਾ ਖੀਵੀ ਦਾਸੂ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਕੋਲ ਲੈ ਗਈ, ਮਾਫ਼ੀ ਮੰਗੀ , ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਮਾਫ਼ ਕਰ ਦਿਤਾ ਤੇ ਅਸੀਸ ਦਿਤੀ ਦਾਸੂ ਠੀਕ ਹੋ ਗਿਆ , ਫਿਰ ਉਸਨੇ ਕਦੀ ਕੋਈ ਬਖੇੜਾ ਖੜਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸਿਸ਼ ਨਹੀ ਕੀਤੀ ।
ਦਾਤੂ ਆਪਣੀ ਜਿਦ ਤੇ ਅੜਿਆ ਰਿਹਾ ਗੁਰੂ ਅਮਰ ਦਾਸ ਜੀ ਦਾ ਵਧਦਾ ਪ੍ਰਤਾਪ ਦੇਖ ਕੇ ਕੁੜਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਇਕ ਦਿਨ ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਸਾਹਿਬ ਗਿਆ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘਾਸਨ ਤੇ ਬੇਠੇ ਸੀ । ਸਮਾਧੀ ਵਿਚ ਲੀਨ ਸੀ ,ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਨਹੀ ਕਰ ਸਕਿਆ , ਜਾ ਲਤ ਮਾਰੀ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਨੇਤਰ ਖੋਲੇ, ਸੰਭਲੇ ਤੇ ਦਾਤੂ ਦੇ ਚਰਨ ਪਕੜਕੇ ਕਿਹਾ, ਸਾਡੀਆਂ ਬੁਡੀਆਂ ਹਡੀਆਂ ਸਖਤ ਹਨ ਤੁਹਾਡੇ ਪੈਰ ਕੂਲੇ ਤੇ ਨਰਮ ਹਨ ਕਿਤੇ ਚੋਟ ਤੇ ਨਹੀ ਆਈ ? ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਨਿਮਰਤਾ ਨੂੰ ਦਾਤੂ ਕਮਜੋਰੀ ਸਮਝ ਬੈਠਾ ਤੇ ਕਹਿਣ ਲਗਾ ,” ਗਦੀ ਦਾ ਹਕਦਾਰ ਮੈਂ ਹਾਂ ਤੂੰ ਨਹੀ ਤੂੰ ਸਾਡਾ ਚਾਕਰ ਹੈਂ , ਤੇਰੀ ਸੇਵਾ ਦੀ ਹੁਣ ਸਾਨੂੰ ਲੋੜ ਨਹੀ ਤੂੰ ਜਾਹ ਇਥੋ ਚਲਾ ਜਾਹ “ ।
ਸ਼ਾਂਤੀ, ਤਿਆਗ ਦੇ ਨਿਮਰਤਾ ਦੇ ਪੁੰਜ, ਸਤਿਗੁਰੁ ਉਥੋਂ ਚਲੇ ਗਏ ਚੁਪ ਚਪੀਤੇ ਬਿਨਾ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਦਸੇ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਬ੍ਸਾਰਕੇ ਪਹੁੰਚ ਗਏ । ਪਿੰਡੋ ਬਾਹਰ ਇਕ ਕੋਠੇ ਵਿਚ ਬੈਠ ਗਏ ਅੰਦਰੋ ਕੁੰਡਾ ਲਗਾ ਲਿਆ ਬਾਹਰ ਲਿਖ ਦਿਤਾ ਜੇਹੜਾ ਕੋਈ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਖੋਲਕੇ ਅੰਦਰ ਆਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੇਗਾ ਸਾਡਾ ਸਿਖ ਨਹੀ ਹੋਵੇਗਾ ।
ਅਖੀਰ ਸੰਗਤਾ ਵਡੀ ਭਾਲ ਪਿਛੋਂ ਬਾਬਾ ਬੁਢਾ ਜੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਬਸਾਰਕੇ ਪਹੁੰਚੀਆਂ ਬਾਬਾ ਬੁਢਾ ਜੀ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਦੇਖਿਆ ਐਸੀ ਵਿਓਂਤ ਬਣਾਈ ਕੀ ਅਵਿਗਿਆ ਵੀ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤੇ ਬੇਨਤੀ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ । ਕੋਠੇ ਦੇ ਚੜਦੇ ਪਾਸੇ ਕੰਧ ਵਿਚ ਸੰਨ ਲਗਾਈ ਤੇ ਜਾ ਅੰਦਰ ਮਥਾ ਟੇਕਿਆ । ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਬਾਬਾ ਬੁਢਾ ਜੀ ਤੇ ਸੰਗਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰੇਮ ਸਤਿਕਾਰ ਤੇ ਹਲੀਮੀ ਦੇਖਕੇ ਬੜੇ ਖੁਸ਼ ਹੋਏ ਤੇ ਸੰਗਤਾ ਦਾ ਹੁਕਮ ਮੰਨ ਮੁੜ ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਆਕੇ ਪਹਿਲੇ ਵਰਗਾ ਦਰਬਾਰ ਲਗਾਓਣ ਲਗ ਪਏ ।
22 ਸਾਲ ਗੁਰਗਦੀ ਤੇ ਰਹੇ ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾ ਨੇ ਸਿਖੀ ਮਹੱਲ ਨੂੰ ਉਸਾਰਨ ਵਲ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਦਿਤਾ ਕਈ ਧਾਰਮਿਕ, ਸਮਾਜਿਕ ਸੁਧਾਰ ਕੀਤੇ ਤੇ ਸਿਖੀ ਦੇ ਰਾਹਾਂ ਨੂੰ ਮਜਬੂਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਈ ਢੰਗ ਅਪਨਾਏ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਤੇ ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਚਲਾਏ ਰਾਹਾਂ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਪਧਰਾ , ਸਾਫ਼, ਸੌਖਾ ਤੇ ਚੌੜਾ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਆਪਣੀ ਬਾਣੀ ਦੁਆਰਾ ਗੁਰਮਤਿ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਸਪਸ਼ਟ ਤੇ ਸਰਲ ਬਣਾਇਆ ਸਿਖ ਸੰਗਤ ਤੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਓਹ ਪੂਰਨੇ ਪਾਏ ਜੋ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੁਸ਼ਤਾਂ ਲਈ ਚਾਨਣ ਮੁਨਾਰਾ ਬਣ ਕੇ ਸਾਬਤ ਹੋਏ । ਉਨ੍ਹਾ ਦਾ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਬੜਾ ਪਵਿਤਰ , ਸਿਧਾ ਸਾਦਾ, ਸਿਧਾਂਤਿਕ, ਧਾਰਮਿਕ , ਸੇਵਾ ਸਿਮਰਨ ,ਸਹਿਨਸ਼ੀਲਤਾ ਦਇਆ ਤੇ ਪਿਆਰ ਦਾ ਨਮੂਨਾ ਸੀ । ਆਪ ਇਕ ਚੰਗੇ ਗ੍ਰਿਹਿਸਤੀ , ਸਚੀ ਤੇ ਸੁੱਚੀ ਕਿਰਤ ਤੇ ਗਰੀਬਾਂ, ਲੋੜਵੰਦਾ, ਦੀਨ ਦੁਖੀਆਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸੀ ।
ਜੋੜ ਮੇਲੇ
ਹੁਣ ਤਕ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਾਫੀ ਹੋ ਚੁਕਾ ਸੀ ਉਹਨਾ ਨੇ ਸਾਲ ਵਿਚ ਤਿੰਨ ਜੋੜ -ਮੇਲੇ ਨਿਯਤ ਕਰਕੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੀਆਂ ਸਿਖ ਸੰਗਤਾ ਨੂੰ ਇਕਠਾ ਕਰਨ ਦਾ ਉਪਰਾਲਾ ਕੀਤਾ । ਦਿਵਾਲੀ ਵੈਸਾਖੀ ਤੇ ਮਾਘੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਸਾਹਿਬ ਵਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਸੰਗਤਾ ਜੁੜਦੀਆਂ ਜਿਸ ਵਿਚ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕੋਨੇ ਕੋਨੇ ਤੋਂ ਆਈਆਂ ਸਮਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਪਾਰ ਉਤਾਰਾ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ – ਕੁਝ ਸਮਸਿਆਵਾਂ ਹਕੂਮਤ ਨਾਲ ਵੀ ਸੰਬਧਿਤ ਹੋਣਗੀਆਂ ਜਿਸਦਾ ਬੈਖੋਫ਼ ਹੋਕੇ ਕਹਿਣ, ਸੁਣਨ ਤੇ ਉਸਦਾ ਹਲ ਕਢਣ ਦਾ ਉਪਰਾਲਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਇਉ ਸਿਖ ਸੰਗਤ ਦੀ ਜਥੇਬੰਦੀ ਤੇ ਭਾਈਚਾਰਕ ਸਾਂਝ ਮਜਬੂਤ ਹੋਣ ਲਗੀ ।
ਲੰਗਰ ਪ੍ਰਥਾ
ਹੁਣ ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਖਡੂਰ ਸਾਹਿਬ ਵਾਂਗ ਰੋਣਕਾਂ ਲਗ ਗਈਆਂ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦਾ ਇਥੇ ਨਿਵਾਸ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਇਹ ਸਿਖੀ ਦਾ ਉਸ ਵੇਲੇ ਦਾ ਪ੍ਰਮੁਖ ਕੇਂਦਰ ਬਣ ਗਿਆ । ਸਵੇਰ ਤੋ ਸ਼ਾਮ ਤਕ ਕੀਰਤਨ ਲੰਗਰ ,ਵਿਚਾਰ , ਪਾਠ ਹੋਣ ਲਗੇ ਦੂਰ ਦੂਰ ਤੋਂ ਸੰਗਤਾਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਤੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸੁਣਨ ਆਉਂਦੀਆਂ । ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਇਥੇ ਲੰਗਰ ਪ੍ਰਥਾ ਨੂੰ ਮਜਬੂਤ ਕਰਨ ਲਈ ਹੁਕਮ ਕੀਤਾ ” ਪਹਿਲੇ ਪੰਗਤ ਪਾਛੇ ਸੰਗਤ” ਗੁਰੂ ਦਰਬਾਰ ਆਉਣ ਤੋ ਪਹਿਲਾਂ ਲੰਗਰ ਛਕਣਾ ਜਰੂਰੀ ਕਰ ਦਿਤਾ ਗਿਆ , ਜਿਸਦਾ ਮੁਖ ਉਦੇਸ਼ ਸੀ ਜਾਤ -ਪਾਤ, ਛੁਆ -ਛੂਤ ਊਚ -ਨੀਚ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਤੋਂ ਉਪਰ ਉਠਕੇ , ਮਨੁਖੀ ਏਕਤਾ , ਭਾਈਚਾਰੇ, ਤੇ ਸਰਬ ਸਾਂਝੀਵਾਲਤਾ ਨੂੰ ਮਜਬੂਤ ਕਰਨਾ । ਇਸ ਨਾਲ ਸੰਗਤ ਦੇ ਪੰਗਤ ਵਿਚ ਇਕ ਡੂੰਘੀ ਸਾਂਝ ਪੈ ਗਈ । ਉਸ ਵਕਤ ਇਹ ਖਾਸ ਜੁਰਅਤ ਵਾਲਾ ਕੰਮ ਸੀ ਜਿਸ ਵਕਤ ਮਨੁਖ ਮਨੁਖ ਦੇ ਪਰਛਾਵਾਂ ਪੈਣ ਤੇ ਭਿੱਟ ਜਾਂਦਾ ਸੀ । ਲੰਗਰ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਤੇ ਸਵਾਦ ਨੂੰ ਮੁਖ ਰਖ ਕੇ ਬਣਦਾ ਸੀ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਆਪ ਚਾਹੇ ਅਲੂਣਾ ਓਗਰਾ ਹੀ ਖਾਂਦੇ ਸੀ ਪਰ ਸੰਗਤ ਵਾਸਤੇ ਹਰ ਤਰਹ ਦੇ ਪਕਵਾਨ ਤੇ ਰਸ ਅਮ੍ਰਿਤ ਘੀਰ ਖਿਆਲੀ ਬਣਦੀ ਸੀ ।
ਵਧਦੀ ਫੁਲਦੀ ਸਿਖੀ, ਸਮਾਜਿਕ ਸੁਧਾਰ ਤੇ ਸਾਂਝੇ ਲੰਗਰ ਦੀ ਪਰਮਪਾਵਾਂ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦੇ ਮੁਖੀ , ਕਾਜ਼ੀ, ਮੁਲਾਣੇ ਤੇ ਮੋਲਵੀਆਂ ਨੂੰ ਅਖਰ ਰਹੀਆਂ ਸੀ , ਉਹ ਬਹੁਤ ਔਖੇ ਹੋਏ , ਅਕਬਰ ਨੂੰ ਸ਼ਕਾਇਤ ਵੀ ਕੀਤੀ , ਜਿਸਦੀ ਚਰਚਾ ਲਈ ਭਾਈ ਜੇਠਾ ਜੀ ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ । ਉਹਨਾ ਨੇ ਇਸ ਕਦਰ ਅਕਬਰ ਦੀ ਤਸੱਲੀ ਕਰਵਾਈ ਕਿ ਅਕਬਰ ਖੁਦ ਬੜੀ ਨਿਮਰਤਾ ਸਹਿਤ ਗੁਰੂ ਸਹਿਬ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਵਾਸਤੇ ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਆਏ ਤੇ ਗੁਰੂ ਦਰਬਾਰ ਵਿਚ ਆਣ ਤੇ ਪਹਿਲੇ ਬੜੇ ਪਿਆਰ ਤੇ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਪੰਗਤ ਵਿਚ ਬੈਠਕੇ ਲੰਗਰ ਵੀ ਛਕਿਆ । ਓਹ ਇਤਨਾ ਖੁਸ਼ ਹੋਇਆ ਕਿ ਚੋਖੀ ਮਾਇਆ ਤੇ ਜਗੀਰਾਂ ਭੇਂਟ ਕਰਣ ਲਈ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ , ਪਰ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿਤਾ ਇਹ ਕਹਿਕੇ ਕੀ ਇਹ ਸਾਡਾ ਨਹੀ ਸੰਗਤ ਦਾ ਉਪਰਾਲਾ ਹੈ । ਅਕਬਰ ਨੇ ਬਹੁਤ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਪਰ ਜਦ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸਮਝਾਇਆ ,” ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਕੀ ਲੰਗਰ ਕਿਸੇ ਇਕ ਆਦਮੀ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਚਲੇ , ਇਹ ਸੰਗਤ ਦਾ ਹੈ ਤੇ ਸੰਗਤ ਹੀ ਇਸ ਨੂੰ ਚਲਾਇਗੀ । ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਅਕਬਰ ਨੂਸ਼ ਆਖ ਕੇ ਅਕਾਲ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਕਿਸਾਨਾ ਨੂੰ ਟੈਕਸ ਤੋਂ ਛੂਟ ਦੇ ਦਿਤੀ 1563 ਵਿਚ ਅਕਬਰ ਨੇ ਯਾਤਰਾ ਟੈਕਸ ਨੂੰ ਜੋ ਫਿਰੋਜ਼ ਸ਼ਾਹ ਤੁਗਲਕ ਵੇਲੇ ਦਾ ਲਗਾ ਹੋਇਆ ਸੀ ਮਾਫ਼ ਕਰ ਦਿਤਾ । ਸਤੀ ਪ੍ਥਾ ਵੀ ਖਤਮ ਕਰਵਾਈ ਅਕਬਰ ਨੂੰ ਕਹਿ ਕੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਇਹ ਕਨੂੰਨ ਬਣਾਇਆ ਕਿ ਕੋਈ ਜਬਰਦਸਤੀ ਔਰਤ ਨੂੰ ਸਤੀ ਨਹੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ।
ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਬਾਉਲੀ
ਲੰਗਰ ਜਾਤ-ਪਾਤ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦਾ ਇਕ ਤਕੜਾ ਉਦਮ ਸੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਵਾਲਿਆ ਦੀ ਇਕ ਤਕੜੀ ਸੰਗਤ ਬਣ ਗਈ ਪਰ ਵਿਰੋਧੀ ਵੀ ਉਥੇ ਸਨ । ਉਨਾ ਨੇ ਸਿਖਾਂ ਨੂੰ ਖੂਹ ਤੋ ਪਾਣੀ ਭਰਨ ਦੀ ਮਨਾਹੀ ਕਰ ਦਿਤੀ , ਬਹੁਤ ਰੁਕਾਵਟਾ ਪਾਈਆਂ ਕਈ ਵਾਰ ਘੜੇ ਵੀ ਭਂਨ ਦਿਤੇ । ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਜਾਤ -ਪਾਤ ਦੇ ਵੰਡ- ਵਿਤਕਰੇ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਸਾਹਿਬ ਇਕ ਵਡੇ ਪੈਮਾਨੇ ਤੇ 84 ਪੋੜੀਆਂ ਵਾਲੀ ਬਾਓਲੀ ਬਣਵਾਈ ਟਕ ਬਾਬਾ ਬੁਢਾ ਜੀ ਨੇ ਲਗਾਇਆ । ਜਿਸਦਾ ਜਲ ਅਟੁਟ ਸੀ ,ਜਿਸ ਵਿਚ ਹਰ ਇਕ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਭਰਨ ਦੀ , ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਦੀ ਖੁਲ ਸੀ । ਮਾਲ, ਡੰਗਰਾ ਤੇ ਖੇਤੀ ਵਾਸਤੇ ਇਕ ਵਡਾ ਖੂਹ ਵੀ ਬਣਵਾਇਆ ਜਿਥੇ ਹਰਟ ਚਲਵਾਏ ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਸਾਹਿਬ ਸਿਖਾਂ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਕੇਂਦਰ ਤੇ ਤੀਰਥ ਅਸਥਾਨ ਬਣ ਗਿਆ ।
ਅਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਸਾਣਾ
ਦੂਜੀ ਮਹਤਵ ਪੂਰਨ ਉਸਾਰੀ ਅਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੀ ਹੈ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾ ਦੀ ਸਿਖੀ ਨੂੰ ਮਹਾਨ ਦੇਣ ਹੈ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨੂੰ ਅਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸ਼ਹਿਰ ਵਸਾਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿਤਾ ਜੋ ਸਿਖਾ ਦਾ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਸਿਖੀ ਦਾ ਮੁਖ ਕੇਂਦਰ ਬਣਿਆ ਤੇ ਇਸ ਵਿਚ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਤੇ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਨਾਲ ਸਦਾ ਲਈ ਪਵਿਤਰ ਤੇ ਅਮਰ ਹੋ ਗਿਆ...

...

ਇਸ ਤਰਾਂ ਦਾ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਇਤਿਹਾਸ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਜਰੂਰ ਇੰਸਟਾਲ ਕਰੋ ਸਾਡੀ ਸਿੱਖਨਾਮਾ ਐਪ