ਗੁਜ਼ਰਣ ਨਾਲ ਮੁੱਢਲੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਗਾਇਬ ਹੋ ਗਈਆਂ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਖਤ ਘਾਲਣਾਂ ਤੇ ਸੰਗਤ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਬਾਬਾ ਜੀ ਨੰਦੇੜ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ‘ਗੁਰੂ ਕਾ ਲੰਗਰ’ ਸੇਵਾ ਨੂੰ ਪੱਕੇ ਪੈਂਰੀ ਕਰਨ ਵਿਚ ਸਫਲ ਹੋ ਗਏ।
ਸੰਨ 1924, ਜ਼ਿਲਾ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਦੇ ਪਿੰਡ ਬੱਡੋਂ ਦੇ ਸਰਦਾਰ ਕੁੰਦਨ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਪਿੰਡ ਪਾਲਦੀ ਦੇ ਸਰਦਾਰ ਨਗੀਨਾ ਸਿੰਘ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਤੇ ਆਏ। ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੀ ਸੇਵਾ-ਭਗਤੀ ਬਾਰੇ ਜਾਣ ਕੇ ਉਹ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਮਾਨਵਤਾ ਦੇ ਭਲੇ ਲਈ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਕਾਰਜਾਂ ਦੇ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਸੱਠ ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਭੇਂਟ ਕੀਤੇ। ਇਸ ਰਕਮ ਨਾਲ ਬਾਬਾ ਜੀ ਨੇ, ਗੋਦਾਵਰੀ ਦਰਿਆ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ, ਨਗੀਨਾ ਘਾਟ ਦੇ ਸਥਾਨ ਵਿਖੇ, ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਲੰਗਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਇਮਾਰਤ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕਰਵਾਇਆ। ਇਹ ਸਥਾਨ ਨੰਦੇੜ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਸਿਰਫ ਇਕ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੁਰੀ ਉੱਤੇ ਹੈ। ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਹਰ ਸਾਲ ਲੱਖਾਂ ਲੋਕ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਲਈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਲੰਗਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ”ਗੁਰੂ ਦਾ ਲੰਗਰ” ਦਾ ਆਨੰਦ ਉਠਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਵਰਦਾਨ ਦਾ ਚਮਤਕਾਰ ਇਸ ਜਗਹ ਪ੍ਰਤੱਖ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਲੱਖਾਂ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਇਥੇ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਕਿਸੇ ਭੇਦ ਭਾਵ ਦੇ ਲੰਗਰ ਛੱਕਦੇ ਹਨ। ਸੰਗਤਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਰੋਜ਼, 24 ਘੰਟੇ ਲੰਗਰ ਦੀ ਸੇਵਾ ਉਪਲਬਧ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਲੰਮੇ ਸਫਰ ਪਿਛੋਂ ਨੰਦੇੜ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਵੀ ਪੁੱਜਣ ਉੱਤੇ, ਸੰਗਤਾਂ ਲਈ ਗਰਮਾ ਗਰਮ ਚਾਹ ਦਾ ਲੰਗਰ ਵੀ ਚੋਵੀ ਘੰਟੇ ਉਪਲਬਧ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਦੀ ਥਕਾਵਟ ਲਾਹੁਣ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਘਰ ਵਰਗਾ ਮਾਹੌਲ ਵੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਲੰਗਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ, ਲੰਗਰ ਦੀ ਸੇਵਾ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਸੰਗਤਾਂ ਲਈ ਰਿਹਾਇਸ਼, ਡਿਸਪੈਂਸਰੀ ਤੇ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਸੁਵਿਧਾਵਾਂ ਵੀ ਉਪਲਬਧ ਹਨ। ਸੰਗਤਾਂ ਦੇ ਆਰਾਮ ਦਾ ਖਾਸ ਖਿਆਲ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਕਮੇਟੀ ਵਲੋਂ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੀ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਲਈ ਸੱਤ ਸਰਾਵਾਂ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਕੁਲ 1100 ਕਮਰੇ ਹਨ। ਹਰ ਕਮਰੇ ਨਾਲ ਬਾਥਰੂਮ ਦੀ ਸੁਵਿਧਾ ਮੁਹਈਆ ਕਰਵਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਰਾਵਾਂ ਵਿਚ ਇਕੋ ਸਮੇਂ ਲਗਭਗ ਦਸ ਹਜ਼ਾਰ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਠਹਿਰਾਏ ਜਾ ਸਕਣ ਦੀ ਸੁਵਿਧਾ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਰਾਵਾਂ ਵਿਚ ਬਿਜਲੀ ਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸੁਵਿਧਾ 24 ਘੰਟੇ ਉਪਲਬਧ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਅੱਜਕਲ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਕਮੇਟੀ ਬਾਬਾ ਨਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਦੇਖ ਰੇਖ ਵਿਚ ਚਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਜੋ ਬਾਬਾ ਨਿਧਾਨ ਸਿੰਘ ਜੀ ਵਲੋਂ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਿਚ, ਦਰਸਾਏ ਮਾਰਗ ਦੇ ਪੱਕੇ ਅਨੁਯਾਈ ਹਨ। ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਫੁਰਮਾਣ ਹੈ; “”ਵਿਚਿ ਦੁਨੀਆ ਸੇਵ ਕਮਾਈਐ ॥ ਤਾ ਦਰਗਹ ਬੈਸਣੁ ਪਾਈਐ ॥”” (ਮ. 1, ਪੰਨਾ 26)
ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕਾਰਜ
ਬਾਬਾ ਜੀ ਨੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਕਿ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੀ ਨੰਦੇੜ ਸਾਹਿਬ ਫੇਰੀ ਦੌਰਾਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਅਤੇ ਆਤਮਿਕ ਤ੍ਰਿਪਤੀ ਦੀ ਜਰੂਰਤ ਪੂਰਾ ਕਰਨਾ ਵੀ ਅਤਿ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨੰਦੇੜ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਕਾਰਜਾਂ ਵੱਲ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਦੇਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਹੁਣ ਉਹ ਪੂਰੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿਚ ਜੁੱਟ ਗਏ। ਲੰਗਰ ਅਤੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕਾਰਜਾਂ ਦੇ ਖਰਚਿਆਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦੌਰੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਲਏ। ਅਜਿਹੇ ਕਾਰਜਾਂ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਫੌਜੀ ਯੂਨਿਟਾਂ ਵਿਚ ਜਾਣ ਨੂੰ ਤਰਜ਼ੀਹ ਦਿੱਤੀ।
ਆਪਣੇ ਅਣਥੱਕ ਯਤਨਾਂ ਕਾਰਣ ਉਹ, ਸੰਨ 1931 ਵਿਚ, ਮਨਮਾੜ੍ਹ ਵਿਖੇ, ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਪਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕਰਵਾਉਣ ਵਿਚ ਸਫਲ ਰਹੇ। ਸੰਨ 1932 ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪੰਜਾ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਨਵੀਂ ਇਮਾਰਤ ਦਾ ਨੀਂਹ ਪੱਥਰ ਰੱਖਣ ਵਿਚ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਸੰਨ 1933 ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਰਾਚੀ ਵਿਖੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ 33 ਖ਼ਾਲਸਾ ਦੀਵਾਨ ਅਤੇ ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਨਗਰ ਕਾਹੁਟਾ ਵਿਖੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਤਤ ਖਾਲਸਾ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕਰਵਾਇਆ। ਇਹ ਦੋਨੋਂ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵੰਡ ਸਮੇਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚ ਰਹਿ ਗਏ ਹਨ।
ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੀ ਅਣਥੱਕ ਘਾਲਣਾ ਸਦਕਾ, ਸਮੇਂ ਨਾਲ, ਨੰਦੇੜ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰਤਨਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਪੁਰੀ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਹੋਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭੁਸਵਲ ਵਿਖੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਅਤੇ ਪਿੰਡ ਨਡਾਲੋਂ ਵਿਖੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੰਤ ਬਾਬਾ ਦੀਵਾਨ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿਚ ਵਿਲੱਖਣ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਇੰਝ ਬਾਬਾ ਜੀ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਸਥਾਨਾਂ ਵਿਖੇ ”ਸ਼ਬਦ” (ਗੁਰਬਾਣੀ) ਦਾ ਲੰਗਰ ਵੀ ਜਾਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜੋ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਥਾਨਾਂ ਵਿਖੇ ਅੱਜ ਵੀ ਸੰਗਤਾਂ ਦੀ ਆਤਮਿਕ ਤ੍ਰਿਪਤੀ ਦਾ ਮਹਤਵਪੂਰਣ ਸੋਮਾ ਹੈ। ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ”ਸ਼ਬਦ” (ਗੁਰਬਾਣੀ) ਦੇ ਲੰਗਰ ਦੀ ਮਹਤਤਾ ਇੰਝ ਦਰਜ਼ ਹੈ; “”ਲੰਗਰੁ ਚਲੈ ਗੁਰ ਸ਼ਬਦਿ ਹਰਿ ਤੋਟਿ ਨઠਆਵੀ ਖਟੀਐ ॥”” (ਬਲਵੰਡ ਅਤੇ ਸੱਤਾ, ਪੰਨਾ 967)
ਵਿੱਦਿਆ ਪ੍ਰਸਾਰ ਯਤਨ
ਬਾਬਾ ਨਿਧਾਨ ਸਿੰਘ ਵਿੱਦਿਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਾਰਜਾਂ ਦੀ ਮਹਤੱਤਾ ਤੋਂ ਬਾਖੂਬੀ ਜਾਣੂ ਸਨ। ਵਿਦਿਅਰਥੀਆਂ ਦੇ ਸਿਖਲਾਈ ਕਾਰਜਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਿੰਡ ਬੱਡੋਂ ਵਿਖੇ ਖਾਲਸਾ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਵਿਚ ਅਹਿਮ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ। ਅੱਜ ਕਲ ਇਹ ਸਕੂਲ ਇਲਾਕੇ ਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸੰਸੰਥਾ ਬਣ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰ ਸਾਲ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਵਿੱਦਿਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਦਾ ਕਾਰਜ ਸਫਲਤਾ ਨਾਲ ਨਿਭਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਦੇ ਅਨੇਕ ਸਕੂਲਾਂ ਤੇ ਕਾਲਜਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿਚ ਵਿਤੀ ਯੋਗਦਾਨ ਵੀ ਪਾਇਆ।
ਯੋਗਦਾਨ
4 ਅਗਸਤ 1947 ਨੂੰ 65 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਬਾਬਾ ਜੀ ਗੁਰਪੁਰੀ ਸਿਧਾਰ ਗਏ। ਕਹਿੰਦੇ ਜਦੋ ਬਾਬਾ ਜੀ ਨੇ ਪਰਲੋਕਗਮਨ ਕੀਤਾ ਰਾਤ ਵੇਲੇ ਉਦੋ ਸਾਰੇ ਅਸਮਾਨ ਵਿੱਚ ਰੋਸ਼ਨੀ ਹੋ ਗਈ ਸੀ ।ਇਕ ਸਾਧਾਰਨ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਬਾਬਾ ਨਿਧਾਨ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਪੂਰੀ ਸੁਹਿਰਦਤਾ ਤੇ ਸੁਦ੍ਰਿੜਤਾ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭੂ ਭਗਤੀ (ਸਿਮਰਨ) ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸਮੂਹ ਮਾਨਵਤਾ ਲਈ
ਨਿਸ਼ਕਾਮ ਸੇਵਾ ਦੀ ਇਕ ਬੇਮਿਸਾਲ ਉਦਾਹਰਣ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਾਦਾ ਤੇ ਪਵਿੱਤਰ ਜੀਵਨ ਗੁਜ਼ਾਰਿਆ। ਆਪਣੇ ਨਿਸ਼ਚੇ ਦੀ ਪੁਰਤੀ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਖ਼ਤ ਮਿਹਨਤ ਦਾ ਪੱਲਾ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਫੜੀ ਰੱਖਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਬਹੁਤ ਹੀ ਨਿਮਰਤਾ ਵਾਲਾ ਤੇ ਦਿਆਲੂ ਸੀ। ਆਪਣੇ ਨਿਸ਼ਚੇ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਜਿਥੇ ਉਹ ਬਹੁਤ ਹੀ ਦ੍ਰਿੜ ਇਰਾਦੇ ਵਾਲੇ ਸਨ ਉਥੇ ਉਹ ਲੋੜਵੰਦਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਹੀ ਖੁਲਦਿਲੇ ਸਨ। ਬਿਨ੍ਹਾ ਕਿਸੇ ਵਿਤਕਰੇ ਦੇ ਸੱਭ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਲਈ ਤਤਪਰ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਬਾਬਾ ਨਿਧਾਨ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨਵੇਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਤੇ ਸੁਝਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਉਦਾਰਚਿੱਤ ਸਨ। ਜਿਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮਾਨਵਤਾ ਦੀ ਸੇਵਾ ਲਈ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਲੰਗਰ ਦੀ ਪ੍ਰਥਾ ਨੂੰ ਪੱਕੇ ਪੈਰੀ ਖੜਾ ਕੀਤਾ ਉਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਪ੍ਰਸਾਰ ਲਈ ਅਨੇਕ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕਰਵਾਇਆ। ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੇ ਭਲੇ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਈ ਵਿਦਿਅਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਤੀ ਤੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿਚ ਅਹਿਮ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ। ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਅਹਿਮ ਦੇਣ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਸਫਲਤਾਪੂਰਨ ਤੇ ਲਾਸਾਨੀ ਜੀਵਨ ਕਾਰਣ ਉਹ ਸਾਡੇ ਸੱਭ ਲਈ ਇਕ ਪ੍ਰੇਰਨਾਦਾਇਕ ਉਦਾਹਰਣ ਹਨ।
ਜੋਰਾਵਰ ਸਿੰਘ ਤਰਸਿੱਕਾ
ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕਾ ਖਾਲਸਾ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕੀ ਫਤਹਿ ਜੀ ।