ਭਾਈ ਬੋਤਾ ਸਿੰਘ ਤੇ ਭਾਈ ਗਰਜਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ
ਸਤਾਈ ਜੁਲਾਈ ਦੇ ਦਿਨ ਅੱਜ ਤੋਂ ਲਗਪਗ 283 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਵਿਲੱਖਣ ਘਟਨਾ ਵਾਪਰੀ ਸੀ।ਦੋ ਸਿੰਘਾਂ ਭਾਈ ਬੋਤਾ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਭਾਈ ਗਰਜਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਮੁਗਲ ਫ਼ੌਜ ਦਾ ਟਾਕਰਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਅਦੁੱਤੀ ਬਹਾਦਰੀ ਦਾ ਦਿਖਾਵਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ।ਆਓ ਅੱਜ ਦੇ ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰੀ ਇਸ ਵੱਡੀ ਘਟਨਾ ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰੀਏ। ਭਾਈ ਬੋਤਾ ਸਿੰਘ ਤਰਨਤਾਰਨ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਮੁੱਖ ਜਥੇ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਭਾਈ ਬੋਤਾ ਸਿੰਘ ਇੱਕ ਅਣਵਿਆਹੇ ,ਰਹਿਤ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਖਤ ਅਤੇ ਸੱਚੇ ਯੋਧੇ ਸਨ।ਇਹ ਉਹ ਸਮਾਂ ਸੀ ਜਦੋਂ ਜ਼ਕਰੀਆ ਖਾਨ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਜਾ ਸ਼ਰਨ ਲਈ ਸੀ। ਕਈ ਵੱਡੇ ਜਥੇ ਤਾਂ ਮਾਲਵੇ ਵੱਲ ਨਿਕਲ ਗਏ ਸਨ ।ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕਈ ਸਿੰਘ ਛੁਪੇ ਹੋਏ ਸਨ ਜਿਹੜੇ ਜਦੋਂ ਸਮਾਂ ਲੱਗਦਾ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸਰੋਵਰ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰ ਆਉਂਦੇ ਸਨ ।ਉਸ ਸਮੇਂ ਇੱਕ ਦਿਨ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵੇਲਾ ਸੀ ਅਤੇ ਭਾਈ ਬੋਤਾ ਸਿੰਘ ਆਪਣੀ ਛੁਪਣਗਾਹ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚੋ ਚੁੱਪਚਾਪ ਬਾਹਰ ਆ ਰਹੇ ਸਨ। ਅਜੇ ਦਿਨ ਚੜ੍ਹਿਆ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿ ਰਸਤੇ ਵਿਚ ਦੋ ਮੁਸਾਫਰਾਂ ਨੇ ਇਸ ਇਕੱਲੇ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ।ਕਈ ਮਹੀਨੇ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਵੀ ਨਹੀ ਦੇਖਿਆ ਸੀ। ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਸਨ ਅਤੇ ਲੋਕ ਕਹਿਣ ਲੱਗੇ ਕਿ ਸਾਰੇ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਉਹ ਕਹ ਲਗੇ, “ਮੁਗਲਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਹਰਾ ਕੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਸਿੰਘ ਹੁਣ ਮੁਗਲਾਂ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਹ ਲੜਦੇ ਹਨ। ਚਾਰ ਮਹੀਨੇ ਬੀਤ ਗਏ ਹਨਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਖਾਲਸਾ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖਤਮ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ।ਫਿਰ ਉਹ ਬਹਿਸਣ ਲੱਗੇ ਕਿ ਇਹ ਸਿੰਘ ਜਿਉਂਦਾ ਕਿਵੇਂ ਫਿਰ ਰਿਹਾ? ਇਹ ਇੰਨਾ ਸਮਾਂ ਕਿਵੇਂ ਬਚਿਆ? ਨਹੀਂ, ਇਹ ਨਕਲੀ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਕੋਈ ਸਿੰਘ ਹੁਣ ਕਿਧਰੇ ਨਹੀਂ ਲੱਭਦਾ। ਕਿਉਂਕਿ ਮੁਗਲਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਫਾਇਆ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।”
ਦੂਜੇ ਯਾਤਰੀ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ, “ਇਹ ਕੋਈ ਡਰਪੋਕ ਹੋਣਾ, ਜੋ ਕਮਜ਼ੋਰ ਅਤੇ ਡਰਦਾ ਲੁਕਦਾ ਫਿਰਦਾ ,ਸਿੰਘ ਬਹੁਤ ਬਹਾਦਰ ਲੋਕ ਸਨ ਅਤੇ ਲੁਕ ਕੇ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਖਾਲਸਾ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਮੁਗਲਾਂ ਨਾਲ ਲੜਦਾ ਸੀ। ਖਾਲਸਾ ਕਦੇ ਵੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਡਰਦਾ ਸੀ। ਇਹ ਬੰਦਾ ਅਸਲੀ ਖਾਲਸਾ ਕਿਵੇਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੋ ਮਾਰੇ ਜਾਣ ਦੇ ਡਰ ਵਿੱਚ ਲੁਕਿਆ ਫਿਰ ਰਿਹਾ?ਅਸਲ ਖਾਲਸਾ ਦੁਸ਼ਮਣ ਲਈ ਤਬਾਹੀ ਅਤੇ ਹਫੜਾ-ਦਫੜੀ ਮਚਾਉਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਦੀ ਖਾਤਰ ਆਪਣਾ ਸਿਰ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰ ਸਕਦਾ ,ਇਹ ਖ਼ਾਲਸਾ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ।”
ਭਾਈ ਬੋਤਾ ਸਿੰਘ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਸੁਣ ਕੇ ਆਪਣੇ ਰਸਤੇ ਵਿਚ ਰੁਕ ਗਏ। ਉਸ ਦੇ ਪੈਰ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਨਾਲ ਲਗਾਏ ਹੋਏ ਸਨ। ਇਹ ਸਾਰੀ ਗੱਲਬਾਤ ਉਸ ਨੇ ਬੜੇ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਸੁਣੀ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਉਸ ਲਈ ਸੱਪ ਦੇ ਡੰਗਣ ਵਾਂਗ ਸਨ। ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਸੁਣ ਕੇ ਭਾਈ ਬੋਤਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਪੱਕੇ ਸਿੱਟੇ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚਿਆ: “ਹੁਣ ਕੋਈ ਚਾਰਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਪਰ ਮੇਰੇ ਲਈ ਆਪਣਾ ਸੀਸ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰਨਾ ਹੀ ਪੈਣਾ, ਜੇ ਮੈਂ ਆਪਣਾ ਸਿਰ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰ ਦੇਵਾਂ ਤਾਂ ਲੋਕ ਫਿਰ ਕਹਿਣਗੇ “ਸੱਚਮੁੱਚ! ਸਿੰਘ ਜਿਉਂਦੇ ਹਨ,ਅਤੇ ਮੇਰੀ ਲੜਾਈ ਦੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਪੰਜਾਬ ਭਰ ਵਿਚ ਘੁੰਮਣਗੀਆਂ।ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗੇਗਾ ਕਿ ਖਾਲਸਾ ਜੀਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਖਾਲਸਾ ਵੀ ਦੁਸ਼ਮਣ ਵਿਰੁੱਧ ਆਪਣੀ ਲੜਾਈ ਦੁਬਾਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋਵੇਗਾ।ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਲੜਾਈ ਮੁੱਖ ਮਾਰਗ ‘ਤੇ ਲੜਾਂਗਾ। ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਆਪਣਾ ਸੀਸ ਦੇਵਾਂਗਾ ਤਾਂ ਖਾਲਸਾ ਦੁਬਾਰਾ ਉੱਠੇਗਾ! ਇਕ ਵਾਰ ਖਾਲਸਾ ਇਸ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਇਸ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਦੁਸ਼ਮਣ ਤੋਂ ਵਾਪਸ ਲੈ ਲਵਾਂਗੇ।”
ਤਰਨਤਾਰਨ ਦੇ ਨੇੜੇ ਨੂਰਦੀਨ ਦੀ ਸਰਾ ਨਾਮਕ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਇਸ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਯਾਤਰੀ ਅਤੇ ਵਪਾਰੀ ਆਉਂਦੇ ਸਨ । ਰਸਤੇ ਵਿਚ ਇਕ ਵੱਡਾ ਚੌਰਾਹਾ ਸੀ ਜਿਸ ਤੋਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਲੰਘਣਾ ਪੈਂਦਾ ਸੀ। ਭਾਈ ਬੋਤਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਸ ਚੌਰਾਹੇ ‘ਤੇ ਜਾ ਕੇ ਚੌਕੀ ਬਣਾ ਦਿੱਤੀ। ਉਸਨੇ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਯਾਤਰੀ ਪਹਿਲਾਂ ਖਾਲਸੇ ਦਾ ਸ਼ਾਹੀ ਟੈਕਸ ਅਦਾ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਇਸ ਸਥਾਨ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਲੰਘ ਸਕਦਾ।
ਇੱਕ ਹੋਰ ਸਿੰਘ ਭਾਈ ਗਰਜਾ ਸਿੰਘ ਵੀ ਬੋਤਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਦੋ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ, ਜਿੱਥੇ ਕਈ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੋਂ ਕੋਈ ਸਿੱਖ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਨੇ ਆਪਣੀ ਚੌਕੀ ਬਣਾ ਲਈ ਅਤੇ ਯਾਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਕਹਿਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ” ਰੁਕੋ! ਤੁਹਾਨੂੰ ਖਾਲਸੇ ਦਾ ਟੈਕਸ ਅਦਾ ਕਰਨਾ ਪਵੇਗਾ!” ਇੰਨੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਖੜ੍ਹੇ ਦੇਖ ਕੇ ਹਰ ਕੋਈ ਹੈਰਾਨ ਰਹਿ ਗਿਆ। ਮੁਸਾਫਰਾਂ ਨੇ ਰੁੱਖਾ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਹ ਤਾਂ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਹੀ ਟੈਕਸ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ (ਸਿੰਘ) ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਪੈਸੇ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਕੌਣ ਸਨ?
ਆਖ਼ਰਕਾਰ, ਸਿੰਘ ਹੁਣ ਖਤਮ ਹੋ ਗਏ ਹਨ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਅਧਿਕਾਰ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਸੁਣਨ ਵਾਲੇ ਸਿੰਘ ਮੁਸਾਫਰਾਂ ਦੀ ਆਪਣੇ ਵੱਡੇ ਡੰਡਿਆਂ ਨਾਲ ਭੁਗਤ ਸੰਵਾਰਦੀ ਤੇ ਪੁੱਛਦੇ “ਹੁਣ ਦੱਸੋ! ਤੁਸੀਂ ਭੁਗਤਾਨ ਕਰੋਗੇ ਜਾਂ ਨਹੀਂ?” ਯਾਤਰੀ ਟੈਕਸ ਅਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੋ ਗਏ। ਮੁੱਖ ਸੜਕ ਦੇ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਹਫੜਾ-ਦਫੜੀ ਮੱਚ ਗਈ।ਦੋ ਸਿੰਘਾਂ ਵੱਲੋਂ ਚੁੰਗੀ ਉਗਰਾਹੀ ਦੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਫੈਲਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈਆਂ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਅਵਾਜ ਲਾਹੌਰ ਤਕ ਪੰਹੁਚਣ ਲਈ ਵਾਧੂ ਯਤਨ ਕੀਤੇ ਤਾਂ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਟੈਕਸ-ਉਗਰਾਹੀ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਮੁਗਲ ਸਰਕਾਰ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਸਕੇ। ਪਰ ਕਾਫੀ ਸਮਾਂ ਬੀਤ ਗਿਆ ਅਤੇ ਕੋਈ ਮੁਗਲ ਫੌਜ ਨਾ ਆਈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਆਏ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਟੈਕਸ ਅਦਾ ਕੀਤਾ । ਜਦੋਂ ਸਰਕਾਰ...

...

ਇਸ ਤਰਾਂ ਦਾ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਇਤਿਹਾਸ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਜਰੂਰ ਇੰਸਟਾਲ ਕਰੋ ਸਾਡੀ ਸਿੱਖਨਾਮਾ ਐਪ