ਮਿਸਲ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਇਸ ਮਿਸਲ ਦੇ ਬਾਨੀ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਸ਼ਹੀਦ ਜਥੇਦਾਰ ਤਖਤ ਸ੍ਰੀ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਸਨ । ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਤੋਂ ਬੁਢਾ ਸਿੰਘ ਜੀ ਆਦਿਕ ਸਿੰਘ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਪਾਸ ਰਹੇ ਸਨ । ਜਦ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਖਣ ਵਲ ਚਲੇ ਗਏ ਤਾਂ ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੇ ਸਪੁਰਦ ਤਖਤ ਸੀ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ । ਜਦ ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਜੀ ਪੰਜਾਬ ਵਲ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਹੁਕਮ ਅਨੁਸਾਰ ਆਏ ਤਾਂ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੇ ਉਨਾਂ ਦੀ ਬਹੁਤ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਸਢੌਰਾ ਆਦਿਕ ਫਤਹਿ ਕਰਨ ਸਮੇਂ ਇਸ ਮਿਸਲ ਦੇ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਅਗੇ ਹੋਕੇ ਲੜਾਈਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਮਿਸਲ ਦੇ ਆਗੂ ਸਭ ਤੋਂ ਮੂਹਰੇ ਹੋਕੇ ਲੜਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਣ ਦੀ ਪ੍ਰਵਾਹ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਸਨ ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਸ ਮਿਸਲ ਦਾ ਨਾਮ ਹੀ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਮਿਸਲ ਪੈ ਗਿਆ । ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਜਿਹੜੀ ਬੀੜ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਲਿਖਵਾਈ ਸੀ । ਉਸ ਤੋਂ ਚਾਰ ਉਤਾਰੇ ਕਰਵਾਏ । ਇਕ ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਭੇਜਿਆ । ਇਕ ਸੀ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ , ਇਕ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ ਇਕ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਰਖਿਆ । ਸੰਮਤ ੧੮੧੬ ਬਿ : ਨੂੰ ਜਦ ਅਦੀਨਾ ਬੇਗ ਦੇ ਸਮੇਂ ਜਲੰਧਰ ਦਾ ਇਲਾਕਾ ਸਿਖਾਂ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿਚ ਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਸਿਆਲਕੋਟ ਦਾ ਇਲਾਕਾ ਫਤਹਿ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀ ਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਤੇ ਨਥਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਕਰ ਦਿਤਾ । ਉਹ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤਕ ਤਾਂ ਕੁਝ ਨਾ ਕੁਝ ਭੇਜ ਦਿੰਦੇ ਰਹੇ ਪ੍ਰੰਤੂ ਜਦ ਸ : ਗੁਲਾਬ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜ਼ਿੰਦ ਬਾਜ਼ੀ ਰਖੀ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਾਰੀ ਜਾਗੀਰ ਗੁ ਬੇਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਨਾਮ ਲਗਵਾ ਦਿੱਤੀ । ਸੰਮਤ ੧੮੧੭ ਬਿ : ਨੂੰ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਵਿਚ ੬ ਮਹੀਨੇ ਠਹਿਰਦੇ ਸੀ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਵਾਲੀ ਬੀੜ ਨੂੰ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਵਾਲੀ ਬੀੜ ਨਾਲ ਸੋਧਿਆ । ਪ੍ਰਸ਼ਾਦਿ ਸ : ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਆਹਲੂਵਲੀਆ ਦੇ ਲੰਗਰ ਵਿਚੋਂ ਛਕਦੇ ਰਹੇ । ੧੮੧੮ ਵਿਚ ਦੁਰਾਨੀਆਂ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬੇਅਦਬੀ ਕੀਤੀ । ਇਹ ਸੁਣਕੇ ਸਿੰਘਾਂ ਵਿਚ ਸਖਤ ਰੋਸ ਫੈਲ ਗਿਆ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਪਾਸੋਂ ਨਾ ਰਿਹਾ ਗਿਆ । ਆਪ ਨੇ ਮਾਲਵੇ ਵਿਚ ਦੌਰਾ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਕਈ ਥਾਈਂ ਭਾਰੀ ਦੀਵਾਨ ਸੁਣਾਕੇ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਬੇਅਦਬੀ ਰੋਕਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਕਰਕੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ । ਲੱਖੀ ਜੰਗਲ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਈ ਥਾਈਂ ਭਾਰੀ ਦੀਵਾਨ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਜਦ ਕਾਫੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਸਿੰਘ ਤਿਆਰ ਹੋ ਗਏ ਤਾਂ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ । ... ਇਸ ਤਰਾਂ ਦਾ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਇਤਿਹਾਸ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਜਰੂਰ ਇੰਸਟਾਲ ਕਰੋ ਸਾਡੀ ਸਿੱਖਨਾਮਾ ਐਪ
ਭਾਈ ਨਥਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਤਖਤ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਸੌਂਪ ਕੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਲ ਕੂਚ ਕੀਤਾ । ਬਾਬਾ ਜੀ ਨੇ ਫੂਲ , ਮਰਾਝ , ਬਰਾਜ , ਭੁਚੋ , ਗੋਬਿੰਦਪੁਰਾ ਕੋਟਕਪੂਰੇ ਆਦਿਕ ਵਿਚ ਦੀਵਾਨ ਸਜਾਏ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੀ ਬੇਅਦਬੀ ਦਾ ਹਿਰਦੇ ਵੇਧਕ ਵਰਣਨ ਕਰਕੇ ਸਿੰਘਾਂ ਵਿਚ ਰੋਸ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤਾ । ਆਪਦੇ ਨਾਲ ਦਸ ਹਜ਼ਾਰ ਸਿੰਘ ਤਿਆਰ ਹੋ ਗਏ । ਜਦ ਦੁਰਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲਗਿਆ ਤਾਂ ਉਹ ਭੀ ਅਗੋਂ ਸਿੰਘਾਂ ਦਾ ਟਾਕਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਗਏ । ਗੋਹਲਵੜ ਦੇ ਪਾਸ ਲੜਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ । ਦੋਹਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ ਸਖਤ ਮੁਕਾਬਲਾ ਹੋਇਆ । ਇਤਹਾਸਕ ਪੁਸਤਕਾਂ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਐਸੀ ਤੇਗ ਵਾਹੀ ਕਿ ਪੰਜ ਛੇ ਮੀਲ ਵਿਚ ਲੋਥਾ ਤੇ ਲੋਥਾ ਚਾੜ ਦਿੱਤੀਆਂ । ਧਰਤੀ ਨੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੇ ਖੂਨ ਨਾਲ ਰੰਗਕੇ ਸੂਹਾ ਸਾਲੂ ਪਹਿਨਿਆ | ਚਬੇ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸ਼ਾਹ ਜਮਾਲ ਖਾਨ ਤੇ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਵਿਚਕਾਰ ਆਹਮੋ ਸਾਹਮਣੇ ਮੁਕਾਬਲਾ ਹੋ ਗਿਆ ( ਦੋਹਾਂ ਯੋਧਿਆ ਦੇ ਐਸੇ ਤੁਲਵੇਂ ਵਾਰ ਹੋਏ ਕਿ ਇਕੋ ਸਮੇਂ ਦੋਹਾਂ ਦੇ ਸਿਰ ਧੜਾਂ ਤੋਂ ਅੱਡ ਹੋ ਕੇ ਜਾ ਪਏ । ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਸੀਸ ਇਕ ਹੱਥ ਪਰ ਰਖ ਕੇ ਖੰਡਾ ਖੜਕਾਇਆ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਕੀਤੇ ਪ੍ਰਣ ਅਨੁਸਾਰ ਸੀਸ ਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਪ੍ਰਕਰਮਾ ਵਿਚ ਜਾ ਰੱਖਿਆ । ਇਸ ਜੰਗ ਵਿਚ ਬਾਬਾ ਨੌਧ ਸਿੰਘ , ਸ : ਰਾਮ ਸਿੰਘ , ਸਜਣ ਸਿੰਘ , ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ , ਅਗੜ ਸਿੰਘ , ਹੀਰਾ ਸਿੰਘ ਆਦਿਕ ਕਈ ਨਾਮੀ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਇ । ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦ ਗੰਜ ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਚ ਮੌਜੂਦ ਹਨ । ਦੁਰਾਨੀਆ ਨੂੰ ਹਾਰ ਹੋਈ । ਉਹ ਭਜ ਨਿਕਲੇ । ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਜਿਸ ਵੇਲੇ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵੇਖੀ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਦੁਖ ਹੋਇਆ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਫੈਸਲਾ ਕਰ ਕੇ ਇਕੋ ਰਾਤ ਵਿਚ ਦੁਸ਼ਮਨਾਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਥਾਨੇ ਤੇ ਤਹਿਸੀਲਾਂ ਸਾੜ ਦਿਤੀਆਂ । ਜਦ ਦੁਰਾਨੀ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀ ਫੌਜ ਇਕੱਠੀ ਕਰਕੇ ਸਿੰਘਾਂ ਦਾ ਖੁਰਾ ਖੋਜ ਮਿਟਾਉਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿਤਾ । ਸ਼ਾਹ ਨਜ਼ਾਮ ਦੀਨ , ਅਰ ਬੁਲੰਦ ਖਾਨ , ਜਾਬਰ ਖਾਨ , ਜ਼ਾਲਮ ਖਾਨ ਆਦਿਕ ਫੋਜਦਾਰ ੨੦ ਹਜ਼ਾਰ ਫੌਜ ਲੈ ਕੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਲ ਵਧ ਆਏ । ਸ : ਗੁਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦ ਸ੍ਰੀ ਅਨੰਦ ਪੁਰ ਤੋਂ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਸੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਪੁਜ ਗਏ । ਇਹ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਣ ਦੇ ਅਰਦਾਸੇ ਸੋਧ ਕੇ ਆਏ ਸਨ । ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਖੂਬ ਲੜਾਈ ਹੋਈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਬਾਬਾ ਗੁਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ , ਸ : ਬਸੰਤ ਸਿੰਘ , ਸ : ਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ ਆਦਿਕ ਵਡੇ ਵਡੇ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ । ਤੇ ਜੋ ਸਿੰਘ ਬਾਕੀ ਬਚੇ ਉਹ ਬਾਸਰਕੇ ਦੀ ਬੀੜ ਵਿਚ ਜਾ ਵੜੇ । ਬਾਬਾ ਗੁਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦ ਦਾ ਅਸਥਾਨ ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਦੇ ਪਿਛੇ ਅਤੇ ਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਚੁਰਸਤ ਅਟਾਰੀ ਦੇ ਪਾਸ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ । ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਥਾਂ ਸਰਦਾਰ ਸੁਧ ਸਿੰਘ | ਬਾਬਾ ਗੁਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ ਦੇ ਥਾਂ ਸੂਬਾ ਸਿੰਘ ਤੇ ਸ਼ਹੀਦ ਬਸੰਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਥਾਂ ਸਰਦਾਰ ਪ੍ਰੇਮ ਸਿੰਘ ਜੀ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਮਿਸਲ ਦੇ ਜਥੇਦਾਰ ਥਾਪੇ ਗਏ ਸਰਦਾਰ ਸੋਧ ਸਿੰਘ ੧੮੧੬ ਬਿਕ੍ਰਮੀ ਨੂੰ ਦੋਕੋਹੇ ਦੇ ਪਾਸ ਹੋਈ ਇਕ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ ।
