ਗੱਲ 1930 ਦੀ ਹੈ ਉਦੋਂ ਪਿੰਡ ਪੰਡੋਰੀ ਖਾਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਮੱਲ੍ਹੀ ਪਰਿਵਾਰ ਭਾਂਡੇ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ, ਭੱਠਿਆਂ ਦਾ ਕੰਮ ਤੇ ਜਾਂ ਖੱਚਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਪਹਾੜੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਚੋਂ ਭਾਰ ਢੋਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਿਆ ਕਰਦੇ ਸਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਖੀ ਰਾਮ ਮੱਲੀ ਵੀ ਇਹੀ ਕੰਮ ਕਰਿਆ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਗ਼ਰੀਬੀ ਰੱਜ ਕੇ ਸੀ । ਕਮਾਈ ਦਾ ਕੋਈ ਬਹੁਤਾ ਵੱਡਾ ਸਾਧਨ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਫਿਰ ਇਕ ਆਸ ਦੀ ਕਿਰਨ ਜਾਗੀ। ਇੱਕ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਨੇ ਮਨੀਲੇ ਜਾਣ ਲਈ ਕਿਹਾ । ਪਰ ਓਦੋਂ ਪਿੰਡੋਂ ਕੋਈ ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਗਿਆ ਸੀ ਪਰ ਮਿਲਖੀ ਰਾਮ ਮੱਲੀ ਨੇ ਹਿੰਮਤ ਕੀਤੀ ਤੇ ਰੱਬ ਦਾ ਨਾਂਅ ਲੈ ਕੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਬੇੜੇ ਜਾ ਚੜ੍ਹਿਆ ਤੇ ਮਨੀਲੇ ਲਈ ਰਵਾਨਾ ਹੋਇਆ । ਕਈ ਦਿਨ ਲੱਗ ਗਏ ਮਨੀਲੇ ਪਹੁੰਚਣ ਨੂੰ । ਇਹ ਗੱਲ ਲਗਭਗ 1938 ਦੀ ਹੈ । ਮਿਲਖੀ ਰਾਮ ਮੱਲ੍ਹੀ ਪਿੰਡ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਬੰਦਾ ਸੀ ਜੋ ਪੰਡੋਰੀ ਖਾਸ ਤੋਂ ਮਨੀਲੇ ਪਹੁੰਚਾ । ਵਲੈਤ ਜਾਂ ਹੋਰ ਮੁਲਕਾਂ ਨੂੰ ਲੋਕ 1947 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਜਾਣ ਲੱਗੇ ਸਨ । ਇਸ ਲਈ ਪਿੰਡ ਪੰਡੋਰੀ ਖਾਸ ਤੋਂ ਵਿਦੇਸ਼ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਪਹਿਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਮਿਲਖੀ ਰਾਮ ਮੱਲ੍ਹੀ ਸੀ। ਇਹ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਪੰਡੋਰੀ ਖਾਸ ਤੋਂ ਕੋਈ ਬੰਦਾ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਵਿਦੇਸ਼ ਦੀ ਧਰਤੀ ਤੇ ਗਿਆ ਸੀ। ਮਨੀਲੇ ਜਾ ਕੇ ਉੱਥੇ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ ਗੁਰੂ ਘਰ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਕੰਮ ਲੱਭਿਆ। ਦਿਨ ਰਾਤ ਮਿਹਨਤ ਕਰਨ ਲੱਗ ਗਏ ਤੇ ਪੰਜ-ਛੇ ਸਾਲ ਪਿੰਡ ਕੋਈ ਚਿੱਠੀ ਪੱਤਰ ਵੀ ਨਾ ਪਹੁੰਚਾ।
ਇਧਰ 1947 ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋਇਆ ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਹਿੰਦੂ ਮੁਸਲਿਮ ਕਤਲੇਆਮ ਵੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋੲਿਅਾ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਮਿਆਂ ਵਿਚ ਹੀ ਮਨੀਲਾ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬੜਾ ਅਰਾਜਕਤਾ ਵਾਲਾ ਮਾਹੌਲ ਸੀ । ਸੈਕਿੰਡ ਵਰਲਡ ਵਾਰ ਚੱਲ ਰਹੀ ਸੀ । 1946 ਦੇ ਆਸ ਪਾਸ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਖ਼ੂਨ ਖ਼ਰਾਬਾ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮਿਲਖੀ ਰਾਮ ਮੱਲ੍ਹੀ ਹੁਰਾਂ ਨੇ ਜੋ 7- 8 ਸਾਲਾਂ ਪੈਸੇ ਕਮਾਏ ਸਨ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੋਲ ਹੀ ਸਨ ਜੋ ਕੇ ਸਰ੍ਹਾਣਿਆਂ ਵਿਚ ਰੱਖੇ ਹੋਏ ਸਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਦੋਂ ਪੈਸੇ ਇੰਡੀਆ ਭੇਜਣ ਦਾ ਕੋਈ ਖ਼ਾਸ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੁੰਦਾ । ਵਿਦੇਸ਼ ਗਏ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਜਦੋਂ ਸਫ਼ਰ ਲਾ ਕੇ ਵਾਪਿਸ ਆਉਣਾ ਤਾਂ ਲੋਕ ਪੈਸੇ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਹੀ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦੇ ਸਨ। ਮਨੀਲਾ (ਫਿਲਪਾੲੀਨਜ) ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਵੀ ਬਹੁਤ ਖ਼ਰਾਬ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਦੰਗੇ ਫ਼ਸਾਦ ਤੇ ਕਤਲੇਆਮ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਲੁੱਟਾਂ ਖੋਹਾਂ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਸਨ ਤੇ ਪੈਸੇ ਲੁੱਟਣ ਵਾਲਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਪੈਸੇ ਲੁੱਟ ਕੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਨੋਂ ਮਾਰਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ । ਇਸ ਲਈ ਮਿਲਖੀ ਰਾਮ ਹੁਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਹੱਥੀਂ ਕਮਾਏ ਹੋਏ ਪੈਸੇ ਆਪ ਸਾੜਨੇ ਪਏ । ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਪਣੀ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਕਮਾਈ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹੱਥੀਂ ਅੱਗ ਲਾਈ ਤਾਂ ਭੁੱਬਾਂ ਮਾਰ ਕੇ ਰੋਣ ਲੱਗੇ ਕਿਉਂਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਆਪਣੇ ਗ਼ਰੀਬੀ ਨਾਲ ਘੁਲਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੇ ਸਨ ਜੋ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਫ਼ਰ ਲਾ ਕੇ ਵਾਪਸ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਆਉਣ ਦੀ ਆਸ ਲਾਈ ਬੈਠੇ ਸਨ ।
ਫਿਰ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਫਿਲਪਾਈਨਜ਼ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਠੀਕ ਹੋਇਆ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਹੌਸਲਾ ਨਾ ਹਾਰਿਆ ਤੇ ਮੁੜ ਕਮਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਡਟ ਗਏ । ਬਹੁਤ ਕਮਾਈ ਕੀਤੀ ਤੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 14 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਬਾਅਦ ਵਾਪਸ ਇੰਡੀਆ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਪਰਤੇ ।
ਪਿੰਡ ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਰਹੇ ਤੇ ਫਿਰ ਵਾਪਸ ਜਾ ਕੇ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਚੰਨਣ ਰਾਮ...
...
Access our app on your mobile device for a better experience!
